Ата бабаларымыз төрт түлік малды ерекше бағалаған. Осы слайд қазақ жерімізде алғашқы әрі маңызды шаруашылықтың бірі болған төрт түлік мал туралы болмақ. Төрт түлік малдың қатарына түйе, жылқы, сиыр және қой-ешкі кіреді. Барлығымыз білетіндей ежелден бері қазақтар жылқыны пір тұтқан ерекше қастерлеген. Төрт түлік малдың пайдасы өте зор. Олардан көптеген азық түрлері алынады. Мысалға: шұбат,… Читать далее »
Clostridium botulinum (латынша botulus — шұжық, колбаса) қоздырғышын 1896 жылы Ван — Эрменген ашқан. Оны көптеген адамның улануының себебі болған, шұжықтан бөліп алған.[toc]МорфологиясыБотулизм қоздырғышы — шеттері жұмырланған таяқша, өлшемі 4 — 9 х 0,6 -1 мкм. Таяқшалар полиморфты: қысқа пішінді және ұзын жіпше тәрізді. Ботулизм қоздырғышы спора түзеді. Спорасы таяқшадан енділеу, сондықтан спорасымен таяқша теннистің… Читать далее »
Адамның қалыпты микрофлорасы микро — және макроағзалардың даму кезінде қалыптасқан. Жеке ағзалар мен ағза қуыстарында тіршілік ететін микробты түрлердің жиынтығы биоценоз деп аталады. Биоценоздың бұзылуы, әсіресе ауру туындататын микроағзалардың ағзада пайда болуы аурудың дамуын туындатады.Адамның ұрығы жүктілік кезінде залалсызданған күйде болады. Босану барысында нәресте ағзасына ананың босану жолдары арқылы, ананың терісінен, қызметкерлер қолдарынан, қоршаған заттар… Читать далее »
Бұл мәлімет бактериялар туралы жалпы ақпаратты қамтиды. Бактериялар — прокариотты біржасушалы ағзалар. Бактериялық жасушаның орташа өлшемі — 2-6 мкм. Белгілі бір түрге қатысты микроағзаларға тән болатын бактериялар жасушаларының көлемі мен пішіні түрлі факторлар әсерінен өзгеріске ұшырауы мүмкін (бактериялдық дақылдың жасына, тіршілік ортасына және сол сияқтыларға байланысты). Бұл құбылысты полиморфизм деп атайды. Пішіні жағынан бактериялардың жасушалары үш… Читать далее »
Микроағзалардың белгілі сипаттарын көптеген ұрпақ бойында сақтау қабілетін тұқым куалау деп атайды. Тұқым куалау құбылысын зерттеу барысында түрлі факторлардың әсерінен әр келесі ұрпақ алдыңғы ұрпактан оны ерекшелендіретін сипаттарды қабылдай алатыны анықталған. Бұл қасиетті өзгергіштік деп атайды. Осылайша тұқым қуалау мен өзгергіштік өзара тығыз байланыста болады. Микроағзалардың тұқым қуалауын және өзгергіштігін зерттейтін гылымды генетика деп атайды (грек тіліндегі… Читать далее »
Фагтар — бактериялар және бірқатар басқа да микроағзалардың вирустары. Белгілі жағдайларда олар өз қожайындарының лизисін (еруін) туындатады. Фаггардың әсері табиғатта байқалады және тәжірибеде қолданыс тапқан. Фагтарды ашу және зерттеу тарихы. 1898 жылы Н.Ф.Гамалея сібір күйдіргісі бациллаларының фильтраты осы микроағзалардың жаңадан егілген дақылдарының лизисін туындататынын көрсеткен. Ф. Туорт стафилококктардың ақ, мөлдір емес колониялары мөлдірленіп, жойылатынын және стафилококктарды… Читать далее »
Вирусты аурулар ежелден-ақ белгілі болғанымен, вирусология ғылым ретінде XIX ғасырдың аяғында дами бастады. 1892 жылы орыстың ғалым — ботанигі Д.И.Ивановский темекі жапырағының мозаикалы ауруын зерттеу барысында, өте майда микроағзаларды аныктаған, олар майда тесікті бактериялды сүзгілерден өтетіндігі белгілі болған. Бұл микроағзаларды «сүзгіден өтетін вирустар»-(virus, латын тілінен аударғанда -«у» деген мағынаны білдіреді) деп атаған. Кейіннен бұлардың сүзгіден өтпейтіндері… Читать далее »
Кейінірек көптеген зерттеушілер өсімдіктер мен мал тұқымының әр түрлерінде көп белгілердің толық доминанттық қасиет көрсетпейтінін дәлелдеді. Бірінші ұрпақта екі белгінің де байқалатыны анықталды. Олар аралық доминанттылық, кодоминанттылық және асыра доминанттылық түрлерінде кездеседі.Аралық доминанттылық деп бірінші ұрпақтың ата-аналарының біріне де ұқсамайтын біркелкілігін айтады. Мұнда ата-анасының қасиетінің аралығы байқалады. Мысалы, бірсыпыра қой тұқымдарының ішінде шұнақ құлақ қойлар… Читать далее »
Генетиканың негізгі зандарын чех табиғат зерттеушісі — Г. Мендель 1865 жылы ашқан. Бірақ оның тәжірибелерінің мазмұнын және ол ашқан заңның мағынасын ғылым 1900 жылдан бастап бағалады. Осы жылы генетика жеке ғылым болып қалыптасты деп есептелінеді. Генетиканың тез дамуы да осы кезден басталады. Міне, осы уақыттан бастап клетка құрамындағы нәсілдік қасиеті бар материалдық заты, оның құрылысы,… Читать далее »