Біздің планета атмосферасының массасы көп емес — Жер массасының миллионнан бір бөлігі ғана. Алайда, биосферадағы табиғи үдерістердегі оның рөлі елеулі. Жер шарының айналасында атмосфераның болуы біздің планетаның жалпы жылулық режимін анықтайды, зиянды ғарыштық және ультракүлгін сәулелерден қорғайды. Атмосфера циркуляциясы жергілікті климат жағдайларына, ал олар арқылы — өзен, топырақ режиміне, рельефтің қалыптасу үдерістеріне әсерін тигізеді.Әр түрлі… Читать далее »
Қоршаған ортаның ластануы деп — әдетте оған тән емес, теріс салдарға алып келетін жаңа физикалық, химиялық, биологиялық немесе ақпараттық агенттердің келіп түсуін немесе пайда болуын айтады. Табиғи ортаның ластануы табиғи факторлардың әсері нәтижесімен қатар, адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде де болады. Табиғи ластанулар табиғат апаттарының нәтижесінде пайда болады (жанартаудың атқылауы, жер сілкінісі, сел, дауыл және т.б.… Читать далее »
Қазіргі ғылыми-техникалық революция қоғам, өндіріс және табиғат арасындағы өзара қарым-қатынасты едәуір қиындатады. Әр 15 жыл сайын көлемі екі есе өсіп отырған өндірістік қызметтің қазіргі масштабы табиғи орта және табиғи ресурстар сапасының өзгеруіне себепші болып отыр. Өндірістік қызметтің көптеген әсерлері табиғи ортаға кері әсерін тигізеді: ауа, су бассейндері, топырақтың ластануы, шудың жоғары деңгейі, иондық сәуле шығару… Читать далее »
Философиялық және экономикалық тұрғыдан адам мекенінің экологиялық инфрақұрылымының нашарлауының басты себебі — парасатты адам тіршілігінің басты негізі табиғат пен технократтық «мүдделерінің» алшақтығы. Салауаттылық пен мәдениет дағдарысы бастауын экономикалық дағдарыстан алмайды, ол алдымен қоғамның экологиялық инфрақұрылысының бұрмалануы. Қазіргі қоғам дамуында әр адамның үлесіне келетін қажетті экономикалық құндылықтың сандық көрсеткіштерін емес, сапалық, соның ішінде қоғамның маңызды экологиялық… Читать далее »
Философия тұрғысынан, ұйымдастырудың анықтаушы белгісі ретінде орынды ұстаным қабылдануы керек. Осы белгіні негізге ала отырып, ұйымдастыру түсінігін, жүйенің өзін сақтауы мен дамуын қамтамасыз ететін, реттелген орынды әрекеті деп анықтауға болады. Әрекеттердің мақсатқа сәйкестігін жүйелердің, соның ішінде биологиялық және әлеуметтік жүйелердің сыртқы және ішкі әсерлерге өздерінің қызметі мен құрылымын өзгерту жолымен қарсы тұру қабілеті деп түсінуге… Читать далее »
Биоценоздар өзгеріссіз қалмайды, олар дамиды, эволюциялық өзгеріске түседі, олардағы ағзалардың жағдайы мен тіршілігі және даралардың арақатынастары үнемі өзгеріп тұрады. Кез келген биоценозда болатын барлық алуан түрлі өзгерістерді — ырғақты немесе үдемелі деп бөлуге болады.Қоғамдастықтың ырғақты өзгерісі сыртқы жағдайдың тәуліктік, маусымдық және көпжылдық периодты әсерінен туындайды. Ортаның күн мен түн арасындағы температура, ылғалды және биоценоздағы айырмашылық… Читать далее »
Агроценоз — бұл белгілі бір деңгейде және сипатта өнімділігі болатын, адам өз мақсаты үшін жасаған жасанды биоценоз. Қазіргі уақытта агроценоздар құрлықтың шамамен 10%-ын алып жатыр. Агроценоз да, басқа кез келген табиғи экожүйе секілді трофиктік желі түзуші, үлгілік трофиктік дэрежелер — продуцентер, консументтер, редуценттер болады, бірақ бұл екі қауымдастықта айтарлықтай айырмашылық бар. Агроценозда ағзалардың әртүрлігі жұтаңдаған.… Читать далее »
Тіршілік таралған аймақта тірі ағзалар мен өлі табиғат элементтерінің толық өзара әрекеті мен өзара байланысын В.Н. Сукачевтің биогеоценоз тұжырымдамасы көрсете алады.Биогеоценоз — бұл үнемі атмосфера, гидросфера және литосфера компоненттерімен ұдайы байланыста болатын өсімдік, жануар және микроағзалардың динамикалық тұрақты қауымдастығы. Үздіксіз зат айналымымен байланысқан, энергетикалық және зат ретінде ашық жүйе — биогеоценоз биотикалық (биоценоз) және абиотикалық… Читать далее »
Биосфераның ең басты қызметі химиялық элементтердің айналымы болып табылады. Жаһандық биотикалық айналым планетаны жайлаған барлық ағзалардың қатысуымен жүреді. Ол айналым заттар, топырақ, атмосфера, гидросфера және тірі организмдер арасында жүрді. Биотикалық айналым нәтижесінде қажетті химиялық элементтер қоры шектеулі болса да, өмір сүру және даму мүмкіндігін ұзартуға болады.Атмосферада, литосферада, гидросферада жүретін үдерістер сияқты заттар бірнеше рет айналымға… Читать далее »