Селекция мен тұқым шаруашылығында тұқымдардың әртүрлі сапалылығын пайдалану

Әр түрлі сапалылық деп тұқымдардың морфологиялық белгілері, биохимиялық құрамы мен физиологиялық жай-күйі, өсіп-өну және ұрпақтағы өсімдіктердің белгілі бір өнімділігін қамтамасыз ету қабілеті бойынша айырмашылықтарын түсінеді.

Тұқымдардың әртүрлі сапалығының үш түрі бар: экологиялық, матрикальды және генетикалық.

Экологиялық әртүрлілік өсімдіктер мен тұқымдардың экологиялық ортамен өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады. Бұл түрдің әртүрлі сапалылығы тұқым қуалаушылық болып табылмайды, алайда тұқымдардың биологиялық қасиеттерін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

Матрикальды әр түрлі сапалылық-аналық өсімдікте тұқымдардың біртекті емес орналасқан жерінің нәтижесі, бұл олардың қоректенуінің әртүрлі режиміне және ана өсімдігінің әртүрлі әсеріне әкеледі.

Генетикалық әртүрлі сапалылық-ата-аналық форманың тұқым қуалаушылық қосылысының нәтижесі. Бұл ретте тұқым қуалаушылықтың жалпы түрі сақталса да (сорттық белгілер), бірақ әрбір тұқымның жыныстық процестерге байланысты айырмашылықтары бар. Тұқымдардың генетикалық әртүрлілігі мутагендік факторларды да тудырады.

Тұқымдардың әртүрлі сапалылығы олардың биологиялық қасиеттерін бағалау тұрғысынан оң немесе теріс болуы мүмкін, сондықтан тұқымдардың оң әр сапалылығын дамытуға ықпал ететін факторларды анықтау, сондай-ақ олардың теріс әр сапалылығын туындататындарын болдырмау қажет.

Тұқымдардың өнімді қасиеттерін болжаудың әдістері, оларды зертханаларда анықтауға және өндірістік жағдайларда бөлуге мүмкіндік жоқ. Алайда гетероспермияны зерттеу кезінде биологиялық неғұрлым құнды егіс материалын қалыптастыру және іріктеу және оны тұқым шаруашылығында жақсарту үшін қажетті жағдайларды анықтауға болады.

2. Жаздық бидайды өсірудің қарқынды технологиясы
Жаздық бидайды өсірудің қарқынды технологиясы технологиялық тәртіптің нақты сақталуын, егістіктерді агрохимиялық және фитосанитарлық тексеруді көздейді, содан кейін егіс паспортын жасайды. Технология 5 алуды көздейді…6 т жоғары сапалы астық 1 га.

Жаздық бидай күзбен салыстырғанда төмен сіңірілетін қабілеті бар әлсіз дамыған тамыр жүйесі бар, ылғалдың жетіспеушілігінен көбірек зардап шегеді, аз бұдырлады, арамшөптерді күшейтеді.

Ауыспалы егісте орын. Жаздық бидай, әсіресе қатты және қатты жұмсақ, ізашарларына, егістіктердің арамшөптерден тазалығына, ылғалмен және қоректік заттармен қамтамасыз етілуіне жоғары талаптар қояды.

Ауыспалы егістер әртүрлі болуы мүмкін (4…5 -, 5…7-поляк) топырақ-климаттық жағдайларға байланысты. Далалық, Оңтүстік, орманды дала аймақтарында ауыспалы ауыспалы егістер қолданылады (пар — бидай — бидай — астық — жемдік дақылдар; пар — бидай — жүгері — бидай — арпа).

Жаздық бидайға арналған қуаң аудандарда (Сібір, Зауралье) ең үздік ізашары таза бу болып саналады, ол ылғалдың жиналуын және сақталуын қамтамасыз етеді, арамшөптерден алқапты жақсы тазалайды; оны жұғаннан кейін екінші дақыл себеді.

Орман-дала аймағында жаздық бидай жүгеріден, асбұршақтан, көпжылдық шөптерден, Поволжье мен Оңтүстік Оралдан кейін — қара будан, дәнді бұршақтан, көпжылдық шөптерден және жыртылған дақылдардан кейін орналастырылады.

Тыңайтқыш . Жаздық бидай басқа жаздық нанға қарағанда топырақтың құнарлылығын талап етеді. 1 т астық және тиісті жанама өнім мөлшерін қалыптастыруға ол топырақтан шығарады, кг: N — 35…45, Р2 О5-9…12, К2 О-18…24.

Азотты тұтыну бүкіл вегетация бойы жүреді.

Тыңайтқыштар буды екінші немесе үшінші өңдеу кезінде 12 тереңдікке енгізеді…16 см.себілген кезде қатарларға 10 дозада түйіршіктелген суперфосфат енгізіледі… 1 га-ға 15 кг Р2 О5, жаздық бидайды дәнді және жыртылған ізашарлар бойынша жеткілікті ылғалдану аймағында орналастырған кезде фосфорды Кешенді тыңайтқыштар құрамында (аммофос, диаммофос) енгізеді.

Жаздық бидайдың өнімділігіне органикалық тыңайтқыштар, әсіресе құрамында гумусы төмен топырақта жақсы әсер етеді. Органикалық тыңайтқыштардың үлгілік нормалары 15…20 т/га, құрамында гумусы төмен топырақта 30…Органикалық тыңайтқыштарды топырақты негізгі өңдеуге немесе алдыңғы дақылға, фосфорлы-калийлі тыңайтқыштарды күзде жыртуға енгізеді.

Жаздық бидайдың тамырсыз азотты тыңайтқыштармен (мочевинамен) қоректендіруі дән сапасын жақсартады, ақуыз құрамын 1,0 — ге арттырады…1,5% және 3,0% — ға дән маңызы бар…3,5 %. Өсімдіктердің қалыпты өсуі мен дамуы үшін бор, марганец, мырыш, мыс, молибден микрооқышқылдарын енгізу қажет. Органикалық және минералдық тыңайтқыштардың нормаларын топырақ пен ізашардың өсіру, құнарлылығы жағдайына байланысты түзету керек.

Топырақты өңдеу дәнді (негізгі немесе күзгі жырту) және себу алдындағы (көктемгі) өңдеуді қамтиды.

Жаздық бидайды таза жұп бойынша орналастырған кезде оларды көтеруді және өңдеуді ізашарды жинағаннан кейін күзден бастайды және қопсытқыш-жалпақ кескішпен жүргізеді.

Оңтүстік Оралдың Солтүстік орманды дала аудандарында жауын-шашын мөлшері жеткілікті, жел эрозиясы көрінбейтін жерлерде 20 тереңдікке үйінді жырту жүргізіледі…25 см.

Көктемде топырақтың физикалық пісіп-жетілуі пайда болған кезде стеренді фондарда арамшөптердің пайда болуына қарай оны қопсыту жүргізіледі-4…6 тереңдікке өңдеу 8… 10 см.

Буды механикалық өңдеу санын қысқарту және топырақта ылғалды сақтау үшін ластанған алқаптарды 2,4-Д тобының препаратымен бүрку қолданылады, сұлы сүтімен күресу үшін триаллат, 40% к.э. (2,5 кг/га), оны топыраққа инелі тырмамен немесе дискілі аршатқышпен 4 тереңдікке дереу бітеп, қолданады…Себуге дейін 2 апта бұрын 5 см. Күзде 25 тереңдікке қопсыту жүргізіледі…27 см.

Жаздық бидайды піспейтін ізашарлар бойынша далалық аймақта орналастырған кезде топырақ 12 тереңдікке өңделеді…Топырақ ылғалдылығына байланысты 25 см-ден кем емес; орман-дала аймағында 25 тереңдікке ерте тұқымдарды әдеттегі жырту жүргізіледі…30 см, кейіннен топырақты жартылай булау түрі бойынша күту. Кеш күзде 30 тереңдікке саңылауды жүргізеді…35 см көлбеу. Қысқы кезеңде қар жамылғысының биіктігі 12 болған кезде қарды тоқтату жүзеге асырылады… 15 см және одан көп…Қыста қатты желге, қарға қарай 5 м, олардың үстіне 5 см-ге дейін қардың қорғаныш қабатын қалдыру керек.

Көктемде ерте жыртылған қарумен өңделген алқаптарда топырақты қопсыту жүргізіледі; үйінді қоңыздарда — тырмалау және тұқымдарды бітеу тереңдігіне өсіру (5…6 см). Дисклеуден кейін, сондай-ақ борондалғаннан кейін борндалғаннан кейін борндалу жүргізіледі.

Дәнді, дәнді-бұршақты, көпжылдық бұршақты шөптерден немесе жыртылған дақылдардан кейін жаздық бидай егілетін жеткілікті ылғалданған аудандарда Топырақтың негізгі өңделуі егістікті дискілі немесе аралас аршуыштармен аршудан ізашыны жинағаннан кейін бірден 5 тереңдікке бастайды…7 см. егер алаң Тамырлы және тамырлы арамшөптермен ластанса, онда арамшөптің тереңдігін 12-ге дейін арттырады… 14 см және көлденең бағытта қайталанады. Арамшөптердің өскіндері пайда болғаннан кейін 20 тереңдікте қызмет етімен соқамен терең шірік жырту жүргізіледі…25 см, ал ұсақ жыртылатын қабаты бар топырақта оның толық тереңдігіне жыртылады.

Көктемде топырақ бетін тегістеуге және ылғалдың жабылуына екі ізге, жыртуға көлденең немесе диагональ бойынша бұдырларды тырмалау жүргізіледі. 2 арқылы…3 күн тұқым себу тереңдігіне себуді жүзеге асырады (5…6 см) бір мезгілде тырмалаумен және бірден егуді жүргізеді. Топырақты неғұрлым сапалы себу алдында өңдеу құрамдастырылған агрегаттарды қолдануды қамтамасыз етеді.

Тұқымдарды егуге дайындау . Жаздық бидай тұқымдарының өсу және өну қуатын арттыруда оларды 3 ішінде күн сәулесінде ауа-жылумен жылытудың маңызы зор…5 күн немесе 2 ішінде белсенді желдетумен кептіргіштерде…Жылу тасығыштың температурасы 50 °С дейін болғанда 3 сағ.

Өсірудің қазіргі заманғы технологиясында өнгіштігі 92% — дан кем емес, қатты-90 %, жұмсақ бидайға арналған 1000 дән массасы 35-тен кем емес жұмсақ бидайдың егіс стандартының талаптарына сәйкес келетін тұқымды пайдаланады…Тұқымның өсу күші жұмсақ бидай үшін кемінде 80 %, ал қатты бидай үшін — 70% болуы тиіс.

Тұқым арқылы берілетін (тамыр шіріктері, қатты бас және т. б.) ауру қоздырғыштарынан тұқымды зарарсыздандыру үшін оларды мынадай препараттармен: ТМТД, 80% с. Б. (1,5…2,0 кг / т), немесе Витавакс, 75% С. П. (2,5…3,0 кг / т), фундазолом, 50% С. К. (2…3 кг / т). 1 т тұқымға 10 л су шығыны. Шаң бастарына қарсы ең тиімді фундазол және витавакс.

Тұқымдарда препараттарды жақсы ұстау үшін инкрустация жүргізіледі. Жабысқақ ретінде техникалық казеин қолданылады (0,1…1 т тұқымға 0,5 кг) немесе пленка түзгіштер. Соңғы жағдайда су емес, полимердің сулы ерітіндісі — 1 т тұқымға карбоксилметилцеллюлоза (NaKMЦ) натрий тұзы 0,2 кг немесе 0,5 кг поливинил спирті (ПВС) қолданылады.

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *