Картоп — «екінші нан»деп аталатын маңызды азық-түлік мәдениеті. Картоп-Әмбебап пайдалану мәдениеті. Картоп түйнектерінде орташа 14-тен 22% крахмал, 2-3% ақуыз бар. Картоптан алынатын Спирт фармацевтикалық, парфюмерлік және ликер-арақ өнеркәсібінде әлі де орынсыз. Крахмал кондитерлік, тоқыма және шұжық өндірісінде қолданылады. Аспаздарға 200-ден астам картоп тағамдары белгілі. Картоптың азықтық өсімдіктер ретінде маңызы зор. Ол-шошқаның азықтық рационындағы негізгі компонент, сүтті мал мен үй құстарын азықтандыру үшін қолданылады. 1 кг картопта 0,3 Жем бар. мал азығына бірл.өнеркәсіптік өндіріс қалдықтары да пайдаланылады: мезгу (крахмал өндірісі) және барду (спирт өндірісі).
Картоп құрамында соланин глюкозиді бар: 100 г шикі массаға 1-5 мг жұмсақта, қабығында концентрациясы жоғары. Мұндай концентрацияда картопты Елеулі тұтынғанда да алкалоидтар зиянсыз. Құрамында 100 жылға 23-27 мг алкалоидтары бар картопты тұтыну улануға әкелуі мүмкін.
Біздің елімізде картоп отырғызудың негізгі алаңдары қара топырақты емес және Орталық қара топырақты аймақтарда шоғырланған. Картоптың орташа өнімділігі әлемде 16,1 т/га (Нидерландыда 45,8 т/га, Германияда 40,4, Францияда 41,8, АҚШ-та 40,7 т/га). Елімізде картоптың өнімділігі әлі де төмен – 9,8 т/га, қарқынды технологияны пайдалану кезінде 20 т/га жуық. Пісу мерзімі бойынша сорттардың мынадай топтары бөлінеді: ерте – вегетациялық кезеңнің ұзындығы 50-60 тәулік; орташа ерте пісетін 60-80; орташа пісетін – 80-100; орташа кеш келетін 100-120; кеш пісетін – 120 тәуліктен астам.
Шаруашылық мақсаты бойынша сорттар: асханалар, зауыттық, жемдік және әмбебап топтарға бөлінеді. Картоп сорттарының түйнектері жоғары дәмдік қасиеттерге ие, тез піседі, бірақ шашылмайды. Көздің аз мөлшері терең емес. Асхана сорттары әдетте қысқа вегетациялық кезеңмен немесе орташа пісумен ерекшеленеді. Зауыттық (техникалық) топқа жататын сорттардың әдетте крахмалдың жоғары мөлшері (кемінде 18 %) және спирттің жоғары шығуын қамтамасыз ететін жақсы ашуы болады. Әмбебап сорттар асханалар мен зауыттармен салыстырғанда жоғары емес дәмдік қасиеттерге ие. Бұл топтың сорттары тағамдық мақсаттар үшін де, зауыттық өңдеу үшін де қолданылады. Түйнектердің сапасы бойынша олар асхана мен зауыттық сорттар арасында аралық орын алады.
Ресейде асхана және әмбебап сорттар аудандастырылған.
9-11 қыркүйекте «Меристемные культуры» ЭТК базасында Ресей және бірқатар батыс елдерінің Стандарттау бойынша жетекші мамандарының қатысуымен тұқымдық картоп бойынша халықаралық семинар өтті. Ол БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясының картоп бойынша мамандандырылған секциясының қатысуымен РФ Ауыл шаруашылығы министрлігімен, Техникалық реттеу және метрология бойынша Федералдық Агенттікпен, мемлекеттік тұқым инспекциясымен, өсімдіктер карантині бойынша Бүкілресейлік орталықпен және басқа да ведомстволармен бірлесіп ұйымдастырылды. Семинардың басты мақсаты Ресейге тұқымдық картоп бойынша БҰҰ стандартын ілгерілетуді жолға қою болды.
2008 жылғы 11 қарашадағы Рязан облысындағы картоп өндірісі жөніндегі кеңестің материалдары бойынша министрлікте картоп өндірісін дамыту перспективасын саланың экономикалық тиімділігімен заңды түрде байланыстырады. Азық-түлік картоптың өндірістік өзіндік құны үлкен аймақтық айырмашылықтарға ие. Ол 300-350 рубльден 1 ц (Орталық, Приволжский, Орал, Сібір федералдық округтері), 450-650 рубльге дейін центнер және одан жоғары (солтүстік-батыс, оңтүстік, Қиыр Шығыс ФО). Алты жыл ішінде (2001-2007 жж.) картоп өндірісі 1,4 есеге қымбаттаған. Оның басты себептерінің бірі-ЖЖМ, тыңайтқыштар бағасының өсуі.
Дегенмен, жалпы соңғы жылдары ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында картопты өндіру мен сату табысты болды, деп атап өтті Чекмарев. Ел бойынша рентабельділік деңгейі 2005 жылы 27,8% – ды, 2006 жылы – 36,5% — ды, 2007 жылы-37,4% — ды құрады. Ол Орталық, Сібір, Приволжск федералды округтерінің шаруашылықтарында болды, олар Ресейдің ірі қалаларының «картоп бақшасы».
Жақын болашақта жеке қосалқы шаруашылықтар халықты картоппен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқаратын болады, бірақ олардың тауарлық мүмкіндіктерін асыра бағалауға болмайды, деп есептейді министрлікте. Шаруашылықтардың барлық санаттарында картоптың тауарлық деңгейі 12% құрайды, ал ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында – 42 %, шаруа (фермер) қожалықтарында – 35 %, халық шаруашылықтарында – 10 %. Қорытынды мынадай: перспективада ірі кәсіпорындар мен фермерлер картоп нарығында халықтың ұсақ шаруашылықтарын одан әрі ығыстыратын болады.
1. Шаруашылық туралы қысқаша мәліметтер
1.1 шаруашылық туралы жалпы мәліметтер
Шаруашылық аумағы Краснояр өлкесінің Назаровка ауданының батыс бөлігінде орналасқан. 1969 жылы ұйымдастырылған шаруашылық 2 бөлімшеден тұрады. АҚ орталық мекені және бірінші бөлімшенің орталығы Назарово қаласының аудан орталығынан 10 км қашықтықта орналасқан Дорохов ауылында орналасқан, онда темір жол станциясы, әуежай, астық қабылдау пункті бар. Екінші бөлімшенің орталығы Алтат ауылында орналасқан, аудан орталығы Дорохов тас және асфальтталған жолдармен қосылады. Шаруашылық ішіндегі дала жолдарының жағдайы қанағаттанарлық. Шаруашылықтың жетекші саласы көкөніс шаруашылығы мен мал шаруашылығы болып табылады. Келешекте өндірістік бөлімшелерді мамандандыру мынадай көзделеді: № 1 және № 2 бөлімше – астық, жемшөп, ет, сүт өндіру; № 3 Бөлімше – көкөніс және картоп өндіру.
Шаруашылықтың жалпы аумағы 21869 га құрайды, оның ішінде ауыл шаруашылығы алқаптары 84,3 %. Егістікке шаруашылықтың барлық алаңынан 38,7% жер тиесілі. Шаруашылықта жердің игерілу дәрежесі жоғары. Орман және орман екпелері бар алаң 10,6 % құрайды. Игерілмеген және пайдалануға жарамсыз жерлер шаруашылықтың жалпы алаңының 14,8% — ын құрайды. (кесте. 1)
Шаруашылық бойынша мал шаруашылығының 28 қызметкері бар. Өсімдік шаруашылығы саласында 23 адам жұмыс істейді.
Кәсіпорында қосалқы өндіріс ретінде жөндеу-техникалық шеберханалар жұмыс істейді. Кәсіпорында астық, қойма және кептіргіштер бар.
Шаруашылық техника мен материалдық ресурстармен қамтамасыз етілген. Жетекші орын трактор сияқты техникалық құралдарға беріледі.
