«Украина АӨК «пәні бойынша» украин ауылын Жою – ұлттық қауіп » тақырыбындағы бақылау жұмысы.
Жұмыста ресми статистика материалдарын және әлеуетті демография әдістерін пайдалана отырып, 1979-2008 жж.Украина ауыл халқының толық өмірлік әлеуеті анықталды; негізгі факторлардың оның қалыптасуы мен динамикасына әсері зерттелді; украин шаруаларын сақтауға қатысты негізгі ұсыныстар баяндалды.
Ұлттық экономика мен украин қоғамының әлеуметтік-экономикалық қатынастарын реформалау біздің мемлекетіміздің саяси құрылымының сынығында өндірістің барлық салалары мен адам болмысының салаларына қатысты болды. Салыстырмалы түрде қысқа уақыт аралығында (тарих тұрғысынан) — 1989-2008 жж. — елдің экономикалық дамуында ғана емес, оның халқының әлеуметтік жіктерінің құрылымында да түбегейлі өзгерістер болды. Жұмысшылардың, қызметкерлердің және колхозшылардың орнына шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайларына барабар сапалы жаңа, адамдардың әлеуметтік топтары қалыптасты. Қоғам элитасы мен орта тап қалыптасады, бай және кедей пайда болды, біздің қоғамымызда белгісіз адамдардың панасыз немесе үйсіз, әлеуметтік жетімдер және т. б. сияқты бейәлеуметтік қауіпті қабаттары пайда болды.
Өндіріс саласында және тиісінше статистикалық есепте «экономикалық белсенді» және «экономикалық белсенді емес халық», «экономикалық қызметпен айналысатындар», «жалдамалы қызметкерлер», «жұмыссыздар»сияқты санаттар пайда болды. «Ауылдық жер» ұғымы көбінесе «ауылдық аумақтар» категориясымен алмастырылады, дегенмен Статистика географиялық категориялар атауларының өзгеруіне және т. б. қатысты толық емес болып қала береді.
Аграрлық өндірістегі ұйымдық-экономикалық трансформациялар ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жаңа нысандарын тудырды, олардың арасындағы мағыналық айырмашылықтар ауыл еңбеккерлеріне (Акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектеулі немесе қосымша жауапкершілігі бар қоғамдар және т.б.) түсінікті емес. Бірақ «шаруа» ұғымы ауылдық жерлерде тұрақты тұратын және өз еңбегінің жемісін беретін адамдардың тұрақты жиынтығы ретінде елдің барлық халқы мәні мен мәні бойынша өзгеріссіз қалады. Бұл ұғымда ұлттық салт-дәстүрлердің, дәстүрлердің, рухани жетістіктердің, білімнің, мәдениеттің иесі ретінде украин тілінің «бесігі» ретінде украин халқының ұлт ретіндегі менталитетінің барлық құрамдас бөліктері шоғырланады. Украин шаруасы адал еңбеккер ретінде, табиғаттан мейірімді адам ретінде Украина мақтана алады. Өкінішке орай, бізде шаруа бұрын болмаған және бүгінгі күні тиісті, лайықты, қоғамдық маңызы бар мойындауы жоқ. Негізгі жұмыс орнында — жердегі аса ауыр еңбек, ауылдық жерлерде тұрудың қанағаттанғысыз коммуналдық-тұрмыстық жағдайлары, медициналық және білім беру қызметтерінің қол жетімсіздігі ауылдан және аграрлық өндіріс саласынан шаруаларды ығыстырады. Осының бәрі шаруаның өмірін қысқартады, сондықтан ол қалаларда немесе шетелде жақсы тағдыр іздейді. Соның салдарынан ауыл тұрғындарының және аграрлық салада жұмыс істейтіндердің саны қарқынды қысқаруда.
Украин ауылын өлтіру-ұлттық қауіп
Ауыл халқы мен ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің санының азаюы жалпы алғанда, осы процесті түсінуде қоғам заңды, объективті қажетті құбылыс ретінде қарайды және қабылдайды. Өйткені өндірістік саланың барлық салаларында өндірістік күштерді дамыту, сондай-ақ осы негізде қоғамдық (оның ішінде аграрлық) еңбектің өнімділігі мен тиімділігінің өсуі бөлігінде ғылыми-техникалық прогрестің мүмкіндіктері ауыл тұрғындарының аз санына және ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндердің елдің барлық халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін ауыл шаруашылығы өнімдерінің ұлғайып келе жатқан көлемін өндіруге мүмкіндік береді. Бұл жалпы қабылданған аксиома. Сонымен қатар, бұл ой ауыл тұрғындары мен аграрлық сала қызметкерлерінің санын ел халқының жалпы санында салыстырмалы түрде азайтуға қатысты болуы мүмкін. Мәселен, 1913-2008 жылдары ауыл тұрғындарының үлесі 2,6 есеге қысқарды және 2008 жылы 31,5% құрады (1913 жылы 80,7% — ға қарсы), олардың саны 13,9 млн.адамға (немесе 48,9% — ға) абсолютті азайған кезде. Бұл ауыл шаруашылығындағы технологиялық және өндірістік процестерді механикаландыру, сондай-ақ осы саладағы қол еңбегін механикаландырылған ауыстыру бөлігінде ҒТП-ның үлкен жетістігі. Қиғаш пен күректен тракторға және комбайнға көшу нәтижесінде шаруалардың аграрлық саладан жаппай босатылуы және оларды өнеркәсіпке, көлікке, ұлттық экономиканың басқа да салаларына қайта бөлу осы саладағы еңбек өнімділігінің өсуі есебінен ауыл шаруашылығы өндірісінің көлемі бір мезгілде ұлғайған кезде болды.
2008 жылы (форумға дейінгі 1990 жылмен салыстырғанда) ауыл халқының үлесі 0,9 пайыздық тармаққа, ал оның абсолюттік саны 2,3 млн. — ға (немесе 13,7% — ға) қысқарды, бірақ бір мезгілде ауыл шаруашылығы өндірісінің көлемі 28,7% — ға азайған кезде. Осылайша, ауыл тұрғындарының абсолюттік және салыстырмалы санауының азаю қарқынын ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудегі динамикалық өзгерістерге қарамастан қарауға болмайды. Сонымен қатар, олар салыстыруға болмайды, өйткені ауыл халқы санының абсолюттік азаю қарқынына ауыл тұрғындары санының қысқаруы ғана әсер етеді, ал оның салыстырмалы азаю қарқынына ауыл халқының қысқаруы ғана емес, сонымен қатар урбанизация және еңбек ресурстарын аумақтық және салааралық қайта бөлудің басқа да процестері нәтижесінде қала тұрғындарының өсуі де әсер етеді. Осыдан ҒТБ даму жағдайында ауыл халқының және экономиканың аграрлық секторында жұмыс істейтіндердің салыстырмалы түрде азаюы объективті қажетті, заңды процесс болып табылатыны туралы қорытынды сұралады. Ауыл тұрғындары мен аграрлық қызметкерлер санының абсолюттік азаюына қатысты, онда ол ауыл шаруашылығы өнімін өндіру көлемінің өсу қарқынының осы салада жұмыс істейтіндердің санының қысқару қарқынынан оның Қор және энергия қарусыздануының өсуі негізінде аграрлық еңбек өнімділігін арттыру, яғни тірі еңбекті жалпақталғандармен алмастыру есебінен озған жағдайда ғана әлеуметтік тұрғыдан ақталуы мүмкін. Тек осындай жағдайда ғана ҒТП дамуы арқасында аграрлық саладан жұмыс күшінің нақты босатылуы орын алады. Өз кезегінде, бұл саланы реформалау ауылдық тауар өндірушілердің материалдық — техникалық базасын қысқарту нәтижесінде ауыл шаруашылығы еңбегінің қор және энергиямен жарақтандырылуының төмендеуімен қатар жүреді. 1990-2008 жылдары тракторлар паркі 2,8 есе, астық жинау комбайндары — 2,7 есе, жүк автомобильдері — 2,5 есе азайды. Бұл ауыл шаруашылығы өнімдері өндірісінің көлеміне, құрылымы мен қарқынына және ел халқын азық-түлікпен қамтамасыз етуге әсер етпеген еді. 1990-2008 жылдары ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру жалпы 41,9 млрд. грн-ға қысқарды. (немесе 28,7% — ға), оның ішінде өсімдік шаруашылығы өнімі — 1,7 млрд. (немесе 2,5% — ға), ал мал шаруашылығы өнімі-40,2 млрд. грн-ға. (немесе 2 есе). Соның салдарынан ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндірісі 1 адамға 563 грн кеміді. (немесе 20% — ға).
Шаруашылық санаттары бойынша ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру көлемі айтарлықтай өзгерді. 2008 жылы шаруашылық жүргізудің әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысанындағы 59,1 мың жұмыс істеп тұрған аграрлық кәсіпорындар осы өнімнің 46% — ын, ал халықтың шаруашылықтары (ЖКШ) — тиісінше 54% — ын өндірді. Бұл ретте зерттелген кезеңде (1990-2008 жж.) аграрлық кәсіпорындар өндірген ауыл шаруашылығы өнімдерінің көлемі 52,7% — ға қысқарды, ал халық шаруашылықтары 25,9% — ға өсті.